* Novas mámoas no Corgo

O día 15 de outubro de 2019, integrantes do Colectivo Patrimonio dos Ancares documentamos tres novas mámoas no concello do Corgo.

A primeira localízase a 455 metros de altitude, nas inmediacións do novo cemiterio de Gomeán. Ten unhas medidas de 20 metros de diámetro e un de altura. No centro obsérvase un cráter de violación duns 3 metros de diámetro. Sobre o túmulo plantaron algúns piñeiros e rebolas. Atópase en relativo bo estado de conservación.

 

A segunda e a terceira mámoa sitúanse a 450 metros de altitude, no monte de Matafaxín, parroquia de Gomeán. Teñen unhas medidas de 16 e 18 metros de diámetro e unha altura de 0,50 e 0,30 metros, respectivamente.

 

Descoñecemos se outras dúas mámoas situadas non moi lonxe das anteriores, cunhas medidas de 35 e 18 metros de diámetro, están catalogadas. O descoñecemento débese, no caso de que xa figuren no inventario de bens patrimoniais, a que no PBA constan, de ser as mesmas (Medorra Grande e Medorra Pequena), mal situadas, a unha distancia de máis de 500 metros da ubicación real, incluso fóra da área de protección. O mesmo acontece no PXOM do Concello do Corgo de 2016 onde tampouco as situaría no lugar preciso. O PXOM tamén omite a coñecida como Medorra 2 do Carballiño que si está catalogada por Patrimonio. Xa llo comunicamos ao Servizo de Xestión Cultural para que procedan á súa catalogación.

https://www.lavozdegalicia.es/noticia/lugo/o-corgo/2019/10/16/mamoas-corgo/00031571225816737441881.htm
O Noso Patrimonio -

* Novos petroglifos en Adai (Lugo)

O día 16 de setembro de 2019, Brais Rodríguez Romero máis eu, grazas a unha tala de piñeiros efectuada non hai moito, documentamos uns novos petroglifos no concello de Lugo. Foi no Monte das Penas do Caldeiro, na parroquia de Adai, situado a 541 metros de altitude. Na parte superior dun afloramento granítico coñecido como As Penas do Caldeiro localizamos máis dunha decena de coviñas, unha combinación circular de dous círculos concéntricos moi desgastados, unha incisión navicular, unha cruz inscrita dentro dun círculo e un cruciforme. En dous acubillos situados debaixo do afloramento documentamos dúas penas con cazoletas. O nome de Penas do Caldeiro quizais se deba a que na parte superior contén unha ampla e profunda pía.




 

O lugar atópase nunha zona arqueolóxica de primeira orde xa que nas inmediacións, nun radio duns 400 metros, está o dolmen de Adai, varias mámoas, o asentamento do Castrillón, os petroglifos da Pena do Castrillón e da Pena Fita e un dubidoso, para nós, menhir.


 

Pero o elemento máis singular deste conxunto é unha impresionante pedra de forma elíptica, única en Galicia, duns 12 por 6 metros, circundada por 18 buratos comunicados todos eles por un suco; na parte central vese unha pía circular duns 25 cm de diámetro que  desauga noutra rectagular duns 80 por 30 cm; distribuídas pola pena vense tamén varias cazoletas. Aínda que se teñen realizado varias conxecturas canto ao seu uso e significado (algunhas raiando o paroxismo), hoxe por hoxe continúa a ser unha incógnita arqueolóxica, se ben algúns estudos apuntan a unha base de cabana de tipo ritual. Queremos destacar este ben patrimonial porque no ano 2019 cumpríronse 30 anos da súa descuberta polos investigadores F. Núñez Jato e Laura Rodríguez Varela que documentaron varios centos de xacementos polos concellos de Friol, Lugo e Outeiro de Rei.
O Noso Patrimonio -

* Un altar ritual con petroglifos en Láncara

Dende o Colectivo Patrimonio dos Ancares vimos de comunicar ao Servizo de Xestión Cultural da Xunta de Galicia a existencia dunha pena cuns máis que interesantísimos petroglifos no concello de Láncara. A súa descuberta débese ao veciño da Veiga de Anzuelos, Xoán Carlos Laxe, quen os localizou na primavera do ano 1986. Si, hai trinta e tres anos! A pesares de que o achado o puxo daquelas en coñecemento de varios organismos públicos para que se interesaran por eles, estes, simplemente, e como se di de forma coloquial, pasaron olimpicamente.

 

Hai uns días, Xoán Carlos púxose en contacto con nós para visitar o lugar e para, ademais de estudar a pena coas gravuras, nos encargaramos de facer as xestións ante Patrimonio para que os catalogaran e incluíran no Inventario de Bens Culturais de Galicia. Na visita tivemos a fortuna de contar co investigador David Outeiro que leva anos estudando as relacións, na antigüidade, de Galicia con outras culturas europeas do arco atlántico. Guiados por Xoán Carlos e a súa irmá María Josefa, encamiñámonos ata o monte Carballedo, situado a 620 metros de altitude, por riba da aldea de Prédez, na parroquia de Vilarello, concello de Láncara.

A pesares das explicacións que previamente nos deu Xoán Carlos, a verdade é que non esperabamos atoparnos co que nos atopamos. Nunha parte chaira do monte emerxe unha pena de lousa, de forma irregular e coa parte superior totalmente horizontal, cunhas medidas aproximadas de 7 x 5 metros. Polas caras sur-oeste e leste, a pena está cortada verticalmente, cunha altura aproximada de 1,70 metros. Sobre a parte horizontal foi insculpida unha pía duns 20 cm de diámetro da que parte unha canle, tamén de factura artificial, que discorre ata o final da pedra. A un metro da anterior vense tres pequenas cazoletas semiesféricas aliñadas entre si. Se esta parte horizontal da pena xa se manifestaba interesante, a sorpresa levámola cando vimos a parte vertical. Na cara sur-oeste, insculpidas na pedra, saltan á vista tres gravados separados entre si e perfectamente aliñados. O primeiro, un círculo con coviña central do que parte un apéndice ou canle. O terceiro, unha combinación circular de dous círculos concéntricos con coviña central da que tamén parte unha canle. O segundo, que era o máis grande, foi repicado séculos despois, con toda probabilidade para eliminalo por considerarse como un símbolo pagano, feito que denuncia a tosca cruz gravada ao seu carón para cristianizar o lugar. Na parte vertical situada cara o leste localizamos, a maiores, tres coviñas aliñadas duns dous centímetros de diámetro e situadas por riba doutras tres cazoletas, aliñadas tamén e perfectamente definidas, duns sete centímetros de diámetro. Distribuídas por ambas partes verticais, obsérvanse, ao menos, unha ducía de pequenas coviñas dun centímetro de diámetro, aliñadas de tres en tres. Chama poderosamente a atención que todos os motivos ESTEAN ALIÑADOS DE TRES EN TRES. Casualidade? Evidentemente, non. 

 

Cal é o significado destes petroglifos? Ao tratarse dunha arte simbólica, son para nós, en principio, de natureza inintelixible e co único que xogamos son con hipóteses xa que este sistema de comunicación desapareceu xunto coas persoas que os xeraron, mesmo cabe a posibilidade de que o seu significado só sería comprensible por determinados membros daquela sociedade. Malia o anterior, crese que as coviñas e cazoletas serían utilizadas como recipientes para ofrendas, lugares para recoller a auga que se usaría nalgún tipo de ritual, receptáculos para sacrificios, símbolos de carácter sexual feminino relacionados coa fertilidade, delimitadores de lugares sagrados ou máxicos, etc. Canto aos círculos, como no caso das coviñas, trátase duns motivos enigmáticos, sendo obxecto de varias interpretacións: representacións do sol, ofrendas votivas, etc.

Tamén nos sorprendeu que a maioría dos gravados foran feitos na cara vertical. E existe outra singularidade. Cando Xoán Carlos descubriu o sitio, varias laxes fincadas no chan (que na actualidade aínda se poden ver esparexidas polo lugar), e formando un semicírculo, pechaban a parte vertical da pena. En Galicia, as penas verticais con gravuras cóntanse cos dedos dunha man. Pola forma da pena e pola disposición dos motivos, cremos que podemos estar diante dun altar onde se practicaba algún tipo de ritual. 

 

Nas inmediacións deste enigmático lugar atópase a coñecida como a Pedra da Serpe. Cóntase que había unha gran serpe alada que atacaba ás vacas para devoralas, de feito, a xente da zona non pasaba por alí por medo a perder o gando. E a uns cen metros está o castro do Monte das Penas, o que amosa que a zona foi obxecto dunha longa ocupación, tendo en conta que os petroglifos teñen unha antigüidade duns 4.000 anos, e o castro duns 2.000.

 

Ata o momento, en Láncara, segundo o PXOM do Concello e a Xunta de Galicia, só había catalogado un petroglifo, o da Pena do Oso, na parroquia de Armea, lindeiro co municipio de Baralla, formado só por coviñas e dúas letras (S e L) modernas. Por outra parte, aínda que non están catalogados, no ano 2000 foron localizados uns posibles gravados en Armea de Abaixo sobre os que houbo unha certa polémica entre o cronista de Sarria e os arqueólogos da Xunta de Galicia. O primeiro dicía que se trataba dun marco medieval que noutrora actuou como divisorio entre Láncara e Samos; pola contra, dende Patrimonio aseguraron que se trataba duns petroglifos da Idade do Bronce. A día de hoxe, descoñecemos en que quedou a cousa, tampouco coñecemos a pena. 

Sobre os gravados do Monte Carballedo tamén lle solicitamos a Patrimonio que, pola súa singularidade, lle outorguen a máxima protección legal, é dicir, que os cataloguen como Ben de Interese Cultural (BIC). Tamén nos puxemos en contacto co Concello de Láncara para que, pola súa importancia, os protexan e sinalicen.

O día 3 de outubro, dende o Servizo de Xestión Cultural en Lugo comunicáronnos que, despois da visita dos arqueólogos de Patrimonio, xa foron catalogados. Ademais solicitaron ao Servizo de Arqueoloxía de Santiago que os declaren BIC. 

O Noso Patrimonio -
Subscrever: Mensagens (Atom)