AGOLADA
Castro de Buxel: Preto do castro apareceu unha ola de barro con po de ouro que fora enterrada polos mouros. Disque no castro se agochaban os carlistas.
Castro de Marcelín: Agocha un tesouro. Tamén se di que o nome de Marcelín veulle dunha raíña que chamaban Marcela.
BUEU
Castro do Castelo dos Mouros: Vivían os mouros.
Castro do Monte da Vela: Nas casas vellas vivían os mouros.
CALDAS DE REIS
Castro do Monte Castelo: Hai unha fonte que nunca seca, polos seus canos sa ás veces unha galiña con dez pitos de ouro, pero se alguén a descubre desaparece inmediatamente, pero a súa aparición sempre é sinal de boa sorte.
CAMBADOS
Castro do Con das Sete Pías: Unha longa cadea soterrada une o castro co Monte Lobeira. Outra cadea ía cara o Con da Moura, en Covas de Lobos, onde vivía unha moura, ao seu pé había un pozo do que viña unha cadea de ouro; quen turraba dela acababa no fondo. Cando nacían meniños eran derramadas unhas pingas co sangue da moura para favorecer o crecemento. (Recollida de Gumersindo Mosteiro Díaz).
CAMPO LAMEIRO
Castro do Coto da Anduriña: Hai unha viga de ouro.
Castro do Coto de Penalba: Nunha grande pena granítica vense as insculturas de dúas enormes serpes. Había a tradición de na Noite do San Xoán copular as parellas xunto dela para ter descendencia; mais antes do acto tiñan que agasallar aos ofidios cun púcaro de leite.
CANGAS
O Castelo de Darbo: Do castro baixa un túnel ata a praia feito polos mouros.
A CAÑIZA
Castro da Cidade das Achas: Habitado polos mouros.
Castro da Cerquiña: Houbo unha fortaleza construída polos cristiáns para vixiar aos mouros que habitaban no castro das Grades.
Castro das Grades: Vivían os mouros.
COTOBADE
Castro da Eira dos Mouros: Os mouros custodiaban un tesouro.
CUNTIS
Castro de Castrolandín: Na Noite do San Xoán acenden cacharelas. Vivían os mouros.
Castro de Sebil: Na Noite do San Xoán vense unhas galiñas con pitos de ouro.
No lugar da Ermida, nos arredores do castro, vivía unha familia de mouros con gran fama pola súa riqueza; coméntase que tiñan unha viga completamente de ouro. Estes mouros víanse atacados polo miúdo por outras familias veciñas que pretendían apoderarse das súas riquezas. Ao verse continuamente atacados enterraron a viga nun camiño, no cal as rodeiras dos carros estaban ben marcadas para impedir que llela roubasen. Segundo din, todos aqueles mouros foron eliminados, incluso se sabe que ao último matárono cunha frecha disparada dende o monte de Cequeril ao outro lado do río, polo que, como podedes supoñer, quedou en segredo o lugar no cal estaba enterrada a viga. Pero aínda nos queda esperanza xa que as rodeiras aínda están á vista, e é boa mágoa, ninguén coñece o lugar concreto. (Recollida de Galicia Encantada).
A ESTRADA
Castro de Aguións: Hai unha galiña con pitos de ouro.
Castro Barbude: Recibiu o nome porque nel vivía un xigante de longa barba que atemorizaba os veciños.
Castro de Friamonde: Nunhas pías que hai no castro degolaban aos años como sacrificio. Tamén eran utilizadas polos mouros para dar de beber aos cabalos.
Castro de Preguecido: Preto do castro hai unha fonte que, disque, nace debaixo do altar da igrexa. As augas utilizábanse para curar o enganido dos nenos. Tamén se ve unha galiña cos pitos de ouro. (Recollido de Reimóndez Portela).
Castro de Trasmonte ou Eira dos Mouros: Vivían os mouros.
Castro Valente: Vivían os mouros ata que foron expulsados polos veciños. Tamén se asegura que debaixo do camiño que vai ao castro hai unha trabe de ouro. Hai unha fonte coñecida como Fonte do Santo; un veciño roubou a pía e púxoa como comedoiro dos porcos pero de alí a uns días morréronlle todos; entón devolveuna para a fonte. (Recollida de Reimóndez Portela).
FORCAREI
Castro de Loureiro: Vencellado coa ponte do Crego onde ía bañarse a ninfa Loureiriña que se aparecía aos que atravesaban a ponte.
Castro da Mouteira: Hai dúas trabes, unha de ouro e outra de alcatrán. Se alguén, ao escavar, atopa a de ouro farase rico, se a de alcatrán estoupa e morre.
GONDOMAR
Castro da Pedra Moura: Unha moura peiteábase cun peite de ouro que lle foi roubado por un mozo que, cando foi vendelo, desfíxose converténdose en cagallas de ovella.
Castro de Pinceiras: Estivo habitado polos mouros que tiñan unha cabra encantada. Tamén adoita aparecerse unha moura que se lava nunha pía e se peitea cun peite que está debuxado nunha rocha. (Recollida de Costas Goberna e Hidalgo Cuñarro).
O GROVE
Castro da Siradella ou Cidadela: Coñecido tamén como Castelo dos Mouros. Houbo unha cidade de humanos con tres castelos pero viñeron os mouros e botáronos. O rei daquela cidade era moi ambicioso, e quería conquistar todo canto había ao redor pero Deus castigouno, destruíndo a súa cidade da que só queda na memoria o pozo da Siradella. Tamén se conta que a destrución foi consecuencia duns amores entre unha moura da Siradella e un mouro da Illa de Ons. E, polo visto, estes amores, de consumarse, significarían a desaparición dos mouros do mundo. Os pais da moura non o dubidaron, minaron a cidade da Siradella e arrombaron con todo, incluída a filla. (Recollida de Galicia Encantada).
A GUARDA
Castro de Santa Trega: Florentino Cuevillas e Bouza Brey (1929) recollen unha lenda referida por dona Basilisa Martínez, de Buxán: "A unha tal señora Benita, que subía ó monte de cotío pra andar as cruces, saleulle de unha vez unha moza que lle dixo que lle trouxera un bolo ben quente. Volveu a muller á vila e tróuxollo, mais no canto da moza apareceulle unha cobra que lle dixo que como o bolo non estaba quente pra nada lle servía".
LALÍN
Castro da Croa: López Cuevillas e Bouza Brey (1929) narran unha lenda recollida por Antonio Fraguas cando catalogou este castro: "Unha vella viu de unha vez no castro unha cobra negra. Non tomou medo e a cobra, que era un encanto, desfíxose. De ter medo, non se houbera desfeito".
Castro de Donramiro: Viviron os mouros que custodiaban fabulosos tesouros. Hai unha viga de ouro e outra de alcatrán. A de alcatrán ten comezo na Penela e se a rozan os carros coas rodas estoupa, matando a todos. Tamén se di que hai dúas columnas, unha de ouro e outra de prata que se chegan a xuntarse estoupan. Unha galería comunica co castro de Goiás pero ninguén foi quen de percorrela porque o impiden forzas sobrenaturais. Cóntase que quixeron facer un pozo no castro pero os poceiros sentiron voces debaixo, colleron medo e tapárono. (Recollida de Aparicio Casado).
Castro de Parada: Hai agochado un tesouro.
Castro da Pena: Foi construído polos mouros, e eiquí enterraban aos seus mortos.
MOAÑA
Castro das Cividades: Unha peneda onde hai un petroglifo que hai no castro está encantada, só se pode desenfeitizar na Noite do San Xoán.
NIGRÁN
Castro do Castelo: As ferraduras que hai gravadas sobre unha pena foron feitas polo cabalo de Santiago.
OIA
Castro do Cano dos Mouros: Tamén coñecido como Coto dos Mouros. Na croa hai unha rocha coñecida como a Cadeira do Rei. Habitaron os mouros.
PONTEAREAS
Castro de Troña: Do castro parte un túnel que vai dar ao río Tea, onde os mouros agocharon un tesouro. Pericot e Parga Pondal recollen unha lenda relatada por don Constante Fernández, de Pías, citada logo por Cuevillas e Bouza Brey: "Nalgún tempo había no monte unha serpente que baixaba a terra chan pra comer unha besta, unha ovella ou o que fose. Por medo, e pra que non baixase, os veciños puxéronse de acordo e traíanlle ó monte tódolos días un animal que sorteban entre eles. Pasado o tempo axuntaron unha morea de novelos que lle deron ás tecedeiras, e fixeron cos fíos ben retortos unha corda e un novelo grande, que lle deron a comer á serpente. Axiña que a serpente o enguleu, tiraron da corda e arrastrárona e enterrárona aquí no adro da ermida, e no sitio do enterramento ergueron o cruceiro que había onde está o que hai hoxe".
PONTEVEDRA
Castro de Maúnzo: Hai un túnel onde os mouros agocharon un tesouro.
O PORRIÑO
Castro de Pontellas: Vivían uns mouros que tiñan moitos poderes. Un día estaban a discutir dous mouros e un, non se sabe porque motivos, mandou unha praga de ratos para o castro onde vivía o outro. Este vingouse facendo que a muller do outro vestira unha saia que a fixo estéril e xa nunca deu froito. (Recollida de Aparicio Casado).
REDONDELA
Castro de Negros: Debaixo do castro, na Igrexa da Preta, viven as mouras. Unha era a raíña da montaña onde facía grandes xantares cos cabaleiros que a visitaban. Pero pola noite saía ao exterior en forma de serpe, reptando ata o curuto do castro, onde sentaba na Cadeira da Moura. (Recollida de Xosé Couñago).
RODEIRO
Castro de Baroncelle: Unha moza díxolle a un rapaz que, para romper o feitizo, ela tiña que subir por el, convertida en serpe, e lambelo. (Recollida de García Porral).
Castro de Cantelle: Estivo habitado polos mouros.
SALCEDA DE CASELAS
Castro da Pía dos Mouros: Hai un gran furado escavado nunha rocha onde os mouros daban de beber aos seus cabalos.
SALVATERRA DE MIÑO
Castro Alegre: Florentino Cuevillas e Bouza Brey (1929) recollen unha lenda relatada por don Xosé Martín Rodríguez, de Fornelos da Ribeira: "A un rapaz que andaba co gando no castro saleulle un día unha moza que se penteaba os cabelos cun peite de ouro. -Ai señora, se me dera ese peite con que se peitea!, díxolle o rapaz. -Dareiche o peite e dareite moito máis aínda ata facerte rico si fas o que che eu diga e non te acañas. E díxolle ó rapaz que lle levase ó dia seguinte unha cunca de leite bendecida, e que non se acañase co que socedese, pois mentras ela bebía o leite, il tiña que ter man da cunca. Foi o rapaz ca cunca, e saleulle unha grande cobra que se puxo a beber no leite e o rapaz sen se acañar tiña man da vasixa. Bebeu todo a cobra, e ó rematar convertiuse na señora do outro día e deulle moita riqueza". (Recollida de Galicia Encantada).
Castro de San Amaro: Xunto a ermida que hai no castro hai varias pías que durante a festa, celebrada o 15 de xaneiro, bótase auga para bendicir os campos. Tamén hai un túnel que comunica co castro de Altamira, en Taboexa.
Antes de existir a capela os mouros dicían misa no mesmo lugar. O día do San Amaro botábase auga nas pías que hai na rocha e logo de bendicida o cura facía aspersións con ela á xente, ao gando e os campos. Dise que houbo minas feitas polos mouros pero que a xente a tapou para que non desaparecesen os animais por elas. (Recollida de Costas Goberna e Hidalgo Cuñarro).
SANXENXO
Punta do Cabicastro: Hai unha cova onde mora un anano que berra cando hai neboeiro para avisar aos barcos. (Recollida de Galicia Encantada).
SILLEDA
A Copa do Castro: Coñecido tamén como Castro de San Mamede ou Croa do Castro. Hai uns pasadizos secretos con vigas de ouro e alcatrán que levan dende o castro ata a fonte do Regueiro e o río Deza. Os tesouros están custodiados por mouros e mouras que habitan baixo terra. Dise que na cima do castro estaba a igrexa románica de San Mamede que despois foi trasladada para o lugar actual tras o asasinato do cura mentres oficiaba a misa.
SOUTOMAIOR
O Castrillón: Vivían os mouros. Hai un encantamento que di que se se escava no castro pódese atopar unha mina de ouro e unha mina de veleno. Ninguén escava por medo a dar coa de veleno.
Castro da Peneda: Hai unha capela posta baixo a advocación da Virxe das Neves. Sobre o castro o bispo Fonseca construíu un castelo que foi destruído por Pedro Madruga. Hai tres túneles, un comunica co castelo de Soutomaior. A Virxe das Neves é avogosa contra o meigallo.
TOMIÑO
Castro da Atalaia: Hai un tesouro agochado e unha galiña con pitos de ouro que cruzan o río por un túnel que chega ata Portugal; para desencantar a galiña hai que darlle fermento de pan, co cal se converte nunha muller que é a que vai dicir onde se atopa o tesouro. Tamén se conta que había unha pedra onde estaba gravada a galiña, onde na Noite do San Xoán se aparece unha muller encantada.
Castro de Vilameán: No castro está a Pedra Longa. Disque foi colocada polos mouros para sinalar a súa chegada. Debaixo hai un tesouro custodiado por unha serpe de sete cabezas; para desencantala e poder coller o ouro teñen que ir un cura e sete cans, e ao chegar o sétimo can a cobra desaparecerá e entón poderá collerse o ouro. (Recollida de Galicia Encantada).ç
VALGA
Castro do Mercado dos Mouros: Dise que recibe o nome porque os mouros celebraban mercado ao que permitían ir aos humanos.
VILA DE CRUCES
Castro Eira dos Mouros: O rei dos mouros sentaba nunha cadeira de pedra para vixiar que ninguén levara o tesouro que se agochaba no castro.
VILANOVA DE AROUSA
Castro de San Xoán de Baión: No castro vivían catorce familias de mouros cos seus fogares. A finais do século XIX un veciño da parroquia levou ata o castro media ducia de homes, e entre dous penedos mandounos sachar para atopar un tesouro citado no Libro de San Cipriano. Ao cabo do tempo atoparon un forno cheo de cinzas e carbón; no medio uns cacharros de barro fixéronos tremer de ledicia. Mais os "cacharros condanados" só tiñan terra preta e mol... as grandes lousas que se abaneaban viñéronse enriba, e o burato foi pechado sen máis. Diaño de Libro! Un mozo tamén atopu nunha leira das beiras do castro unha "pedra do raio" que tiña unhas vetas de cores escuras e un gume como dun machado, e o rapaz aproveitou para afiar as fouces. (Recollida de Galicia Encantada).